Ook met aanwezig licht kan je een prachtige portretfoto maken. We leggen je uit hoe je dat aanpakt aan de hand van tien tips.

1. Test je camera
Probeer uit met welke gevoeligheid je nog kan werken zonder dat ruis in een opname storend wordt. Die grens ligt voor elk toestel anders. Bovendien is de hoeveelheid ruis of korrel die jij aanvaardbaar vindt een persoonlijke zaak.

Maak op een doordeweekse avond enkele opnamen in de woonkamer. Ontsteek wat sfeerlicht en kaarsen, en maak identieke beelden bij verschillende ISO-instellingen. Beoordeel de beelden op het computerscherm en bepaal zelf wat voor jou nog aanvaardbaar is.

2. Experimenteer met ongewone lichtbronnen
Het grote voordeel van digitale fotografie is dat je vrijuit kan experimenteren. Haal de kerstverlichting eens tevoorschijn, en probeer uit wat je met een zaklamp kan, of met theelichtjes. Strikt genomen is dit geen ?aanwezig licht?. Maar het worden wél originele portretjes.

3. Stel de witbalans vooraf in
Ben je van plan om een hele tijd onder dezelfde lichtomstandigheden te fotograferen, dan loont het beslist de moeite om de witbalans vooraf handmatig in te stellen.

Dit gaat bij elk toestel anders in z?n werk, maar het komt er telkens op neer dat je onder dezelfde lichtomstandigheden als waarin je wil gaan fotograferen een wit blad fotografeert. Het toestel gebruikt die gegevens dan als referentie om de kleuren te corrigeren bij alle verdere opnamen. Gevolg: geen kleurenzweem en geen uren correctiewerk achteraf.

4. Voorspel de toekomst
Heel wat bekende foto?s zijn tot stand gekomen doordat de fotograaf op voorhand al een standpunt had ingenomen, een kadrering had gekozen, zijn of haar toestel van tevoren had ingesteld en daarna het geduld had om te wachten op het ?beslissend moment?.

Het eenvoudige recept: zoek een plek op die als decor zal dienen, met een interessante lichtval en waar je kan voorspellen dat er af en toe mensen voorbijkomen. Kadreer en stel je toestel in voor een juiste belichting (denk aan ISO, belichtingscompensatie, witbalans en diafragmakeuze). Wacht even af, druk af op het juiste moment, en klaar.

5. Gebruik belichtingscompensatie
Misschien heb je dit ook al ondervonden: je wil een mooie nachtopname maken, monteert de camera op een statief, zorgt voor een mooie kadrering, stelt scherp, kiest in diafragmavoorkeuze een klein diafragma voor een mooie scherptediepte en drukt af...

Daarna merk je dat de foto eruitziet alsof hij bij daglicht werd gemaakt. De ingebouwde lichtmeter heeft steeds de neiging om de belichting te berekenen volgens gemiddelde standaardwaarden, het bekende middengrijs. Voor normale daglichtfotografie voldoet dit uitstekend, maar zodra er veel donkere partijen in beeld komen, krijgt de lichtmeter de neiging om de hele belichting op te trekken.

Bij fotografie bij aanwezig licht zijn er vaak veel donkere partijen in beeld. Om de sfeer van het licht te behouden, is het vrijwel altijd nodig om krapper te gaan belichten dan de lichtmeter aangeeft.

De snelste en eenvoudigste manier om dit te doen, is met de belichtingscompensatie op de camera. Begin met de belichtingscompensatie in te stellen op -1. Dit zorgt vaak al voor een goed resultaat. Als je het beeld nadien beoordeelt op het histogram, zal je een ?berg? opmerken aan de linkerkant. Dat is in dit geval perfect normaal (er zijn nu eenmaal veel donkere partijen in beeld).

6. Gebruik de creatieve instellingen
Met je toestel op de automatische stand lukt het bijna nooit om aan available-light-fotografie te doen. Bij ietwat zwakkere lichtomstandigheden activeert de automaat meteen de ingebouwde flits. Ook de voorgeprogrammeerde instellingen, de scènes, bieden geen soelaas. Probeer maar eens in de instelling Portret een foto te maken binnenhuis.

Het is dan bovendien bij heel wat camera?s een heksentoer om de flitser uit te schakelen. Gebruik je de ?creatieve instellingen?, zoals diafragma- of tijdvoorkeuze, dan is het net andersom: wil je de flits gebruiken, dan zal je die zelf moeten activeren.

Standaard werkt de ingebouwde flits dus niet mee en dat is wel zo makkelijk, want dan vergeet je hem ook niet uit te schakelen. Bovendien laten de creatieve instellingen veel meer noodzakelijke aanpassingen in het menu toe, zoals de gevoeligheidsinstelling, witbalans, belichtingscompensatie en ga zo maar door.

7. Silhouet
Wil je een origineel en verrassend portret, probeer dan eens een silhouet vast te leggen. Het recept is eenvoudig: in plaats van correct te belichten op een persoon, ga je de belichting volledig afstemmen op een heldere achtergrond. Plaats de persoon die je wil fotograferen in profiel om een duidelijke aftekening te krijgen.

8. Reis licht
Ongelofelijk wat mensen allemaal meezeulen op reis. Een loodzware rugzak of fototas die uitpuilt van de body?s en lenzen, een externe flitser, een stevig statief... Zakjes rijst, snel aangeschaft op het dichtstbijzijnde marktje in de buurt, werken even fijn als statief. Eén body, een zoomlens van groothoek naar lichte tele en een lichtsterke primelens in een rugzakje: meer heb je niet nodig.

9. Gebruik ook de groothoek
Bij portretfotografie is de neiging steeds groot om fel te gaan inzoomen. Maar hoe meer je inzoomt, hoe korter de sluitertijd moet zijn om bewegingsonscherpte te voorkomen.

Werk bij zwakkere lichtomstandigheden eens wat meer in groothoek. Je kan makkelijk uit de hand fotograferen bij tragere sluitertijden, en je kan meer vertellen met je foto?s doordat de omgeving mee in beeld komt.

10. Creëer sfeer
Verschillende soorten lichtbronnen maken een ?juiste? witbalansinstelling onmogelijk. Maar daar kan je ook je voordeel mee doen. Je kunt sfeer creëren door de witbalans bewust in te stellen op het kunstlicht.

Deze tips zijn onderdeel van het artikel 'Portretten met aanwezig licht. Dat kun je vinden in het eerste themanummer van Shoot over portretten.

• Make-uptips voor je fotomodel
• Een ledlampje als handige lichtbron
• Het histogram als hulpje
• Eerste themanummer van Shoot over portretten
• Werken met een lichtmeter
• Geen flitser maar een reflector
• Hoe werkt belichting? (2)
• Hoe werkt belichting? (1)